Wiosną tego roku odbyła się pierwsza rozprawa sądowa w ramach największego procesu klimatycznego w historii Polski.

Na świecie podobne sprawy znalazły już swoje pozytywne rozwiązania przed sądami. Przykładem może być Holandia i niedawna sprawa przeciwko koncernowi Shell. Polska ma teraz szansę na przyspieszenie zielonej transformacji energetycznej, tym razem de facto a nie tylko na korporacyjnych prezentacjach.

Aktualizacja: reakcja PGE GiEK na polecenie sądu [czytaj dalej]

Od momentu powstania Greenpeace Polska w 2004 roku, organizacja walczy o przyspieszenie zielonej transformacji energetycznej i odejście od węgla. Proces klimatyczny wytoczony spółce PGE GiEK, największemu emitentowi gazów cieplarnianych w Polsce, właścicielowi elektrowni Bełchatów i Turów, jest częścią globalnej walki z kryzysem klimatycznym. 18 maja 2022r. odbyła się pierwsza rozprawa sądowa w ramach największego procesu klimatycznego w historii Polski. Jej efektem jest zobowiązanie PGE GiEK do podjęcia decyzji, czy przygotuje strategię dekarbonizacji czy nie. Spółka ma na to czas do 10 sierpnia 2022r.

belchatow-projekcja

Spalanie paliw kopalnych napędza kryzys klimatyczny, z którym się obecnie mierzymy. Naglącą potrzebę przyspieszenia zielonej transformacji energetycznej oraz odejścia od paliw kopalnych podkreślono między innymi w ostatnim raporcie Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC), wzywającym do podjęcia w najbliższym czasie działań ograniczających ocieplenie klimatu do maksymalnie 1,5°C dla uniknięcia najbardziej katastrofalnych konsekwencji kryzysu klimatycznego. Należy przyspieszyć zieloną transformację. Każdy kraj musi wykonać swoją część pracy, włączając w to Polskę i jej największych emitentów spalających paliwa kopalne, w szczególności węgiel.

Największy proces klimatyczny w Polsce. Jak to się zaczęło?

  • Protest aktywistek i aktywistów Greenpeace w należącej do koncernu PGE elektrowni Bełchatów

    Belchatow-2

    W przededniu Szczytu Klimatycznego COP24 w Katowicach aktywistki i aktywiści Greenpeace wspięli się na 180-metrową chłodnię kominową w należącej do koncernu PGE elektrowni Bełchatów, największym pojedynczym źródłem emisji gazów cieplarnianych w Polsce i jednej z największych elektrowni opalanych węglem brunatnym na świecie, żądając odejścia od węgla do 2030 roku. Wezwanie do działania bazuje na specjalnym raporcie IPCC o następstwach globalnego ocieplenia klimatu o 1,5°C.

    27-11-2018

  • Greenpeace zapowiada, że złoży pozew przeciwko PGE, jeśli spółka nie zastosuje środków opartych o wiedzę naukową w dziedzinie zmian klimatu

    W dzień po zakończeniu protestu aktywistek i aktywistów, Greenpeace Polska zapowiedziała podjęcie kroków prawnych przeciwko spółce PGE GiEK, jeśli nie podejmie ona odpowiednich działań w walce kryzysem klimatycznym i na rzecz odejścia od węgla.

    29-11-2018

  • Wezwanie do działania na rzecz klimatu

    COP spodek

    Zbulwersowane kierunkiem obranym na szczycie COP 24 aktywistki i aktywiści Greenpeace wezwali decydentki i decydentów do podjęcia pilnych działań w obliczu kryzysu klimatycznego. Na budynku COP24 wyświetlili hasła: „Politycy mówią, liderzy działają” oraz „Nie ma nadziei bez działań na rzecz klimatu”.

    09-12-2018

  • Statek Rainbow Warrior oraz aktywistki i aktywiści zablokowali w Gdańsku rozładunek importowanego węgla

    Podczas spektakularnej akcji pokojowej aktywistki i aktywiści namalowały napis „Węgiel stop” na burcie olbrzymiego statku transportującego importowany do Polski węgiel, jak również zablokowali jego rozładunek w gdańskim porcie. Sąd uniewinnił aktywistki i aktywistów oraz uznał ich działania za uzasadnione jako służące dobru społecznemu.

    09-09-2019

Wiedzieliśmy, że rząd usłyszał nasz przekaz, ale chcieliśmy, by usłyszał go również koncern PGE, dlatego zdecydowaliśmy się na zainicjowanie zmian również od wewnątrz...

49529583201_edd0127c88_c
...poprzez propozycję kandydatury dyrektora Greenpeace na prezesa zarządu PGE.

W lutym 2022 r. dyrektor Greenpeace Polska, Paweł Szypulski, zaoferował koncernowi PGE swoją wiedzę i umiejętności, aby wreszcie sprawić, że energetyczny gigant wprowadzi postępową strategię na miarę kryzysu i aby pomóc jej odpowiedzialnie sprostać wyzwaniom rynkowym i społecznym w kontekście odchodzenia od węgla.

Niestety jego kandydatura na prezesa zarządu została odrzucona.
Stawiliśmy się więc na spotkaniu akcjonariuszy...

W czerwcu 2021 r. grupa aktywistek i aktywistów pojawiła się za walnym zgromadzeniu PGE z hasłem „Dość niszczenia naszej przyszłości”, wzywając prezesa zarządu PGE, Wojciecha Dąbrowskiego, do podjęcia realnych działań, mających na celu odejście od węgla do 2030r.

da327510-projekt-bez-tytulu-37-1024x576

Postępowanie sądowe zostało wszczęte w marcu 2020 r. To największy proces sądowy w historii Polski i część szerszej światowej kampanii, mającej na celu postawić największych emitentów przed sądem i domagać się sprawiedliwości. Takich spraw jest więcej, a najbardziej skuteczna i znacząca z nich to sprawa wszczęta przez pozarządowe organizacje ekologiczne (w tym Greenpeace) w Holandii przeciwko firmie Shell. W wyniku tego procesu sąd nakazał firmie Shell – światowemu gigantowi z branży paliw kopalnych – obniżyć o 45 proc. do 2030 r. jej bezpośrednie i pośrednie emisje.

Sprawa przeciwko największemu emitentowi gazów cieplarnianych w Polsce: żądamy, by spółka PGE GiEK do 2030 r. doprowadziła do zerowych emisji netto ze swoich instalacji węglowych.

PGE GiEK jest bez wątpienia największym emitentem gazów w Polsce. Jest odpowiedzialna za około 20 proc. całkowitych emisji CO2 z wszystkich sektorów gospodarki w Polsce. Odpowiada również za ogromną większość – blisko 90 proc. – emisji CO2 generowanych przez grupę PGE. PGE GiEK jest również właścicielem i zarządcą największej elektrowni węglowej w Europie – elektrowni w Bełchatowie – która jest największym pojedynczym źródłem emisji CO2 w Europie.

PGE jako grupa (nie wspominając o samej PGE GiEK), mimo swojego oświadczenia, nie zmieniła w ostatnich latach swojego kierunku i nadal ignoruje zmianę klimatu.

Dowodem na to są poniższe fakty:

  • Całkowita emisja CO2 generowana przez PGE nie spadała w ostatnich latach. W 2021 r. była o 19 proc. wyższa niż w roku 2020. W roku 2022 utrzymała się na poziomie bliskim roku 2021.
  • W ciągu ostatnich 7 lat grupa PGE przeznaczyła zaledwie 4 proc. swoich inwestycji na OZE.
  • W ciągu ostatnich 7 lat w żadnym roku PGE nie wyprodukowała więcej niż 5 proc. całkowitej energii elektrycznej z OZE. 
 
 

Przyglądając się grupie PGE, łatwo zauważyć, że jej emisje CO2 są wyższe niż emisje niektórych krajów europejskich. Podobny wniosek wyciągnięto podczas sprawy sądowej wytoczonej Shellowi w Holandii, co dodatkowo dowodzi temu, jak znaczące są emisje PGE GiEK.

 

Aby mieć pełny obraz sytuacji, warto zauważyć, że PGE GiEK nadal prowadziła rozbudowę nowych jednostek opalanych węglem w Opolu (2 bloki, każdy po 900MW, całkowity koszt ok. 11,8 mld zł) oraz w Turowie (496MW, całkowity koszt ok. 4,3 mld zł). Budowa elektrowni w Turowie trwała jeszcze w 2021 r. PGE GiEK czyniła to wbrew światowym trendom, ignorując całkowicie kryzys klimatyczny i politykę klimatyczną Unii Europejskiej, a przede wszystkim wbrew woli Polek i Polaków, z których 76 proc. opowiada się za wyeliminowaniem węgla do 2030 r. PGE GiEK nadal eksploatuje dwie kopalnie odkrywkowe węgla brunatnego (Bełchatów i Turów) i planuje przedłużyć koncesję dla jednej z nich do 2044 r.

51173934398_c35cf0dfb6_k
Szczyt klimatycznej ignorancji

W lipcu 2020 r. PGE GiEK odpowiedziała na pozew wniesiony przez Greenpeace Polska. Odpowiedź pełna była mitów klimatycznych, które Greenpeace publicznie zdementował. Zasadniczo firma PGE GiEK zaprzeczyła konsensusowi naukowemu w kwestii zmian klimatu oraz roli firmy w przyczynianiu się do nich.

Nowa strategia PGE – greenwashing na mistrzowskim poziomie

Koncern PGE ogłosił w 2020 r. nową strategię osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. Grupa właśnie zakończyła pierwszy pełny rok (2021) jej wdrażania, z emisjami CO2 o 19 proc. wyższymi niż w roku 2020 i z pomijalnym udziałem OZE w produkcji energii elektrycznej (3,8 proc.). PGE GiEK wykorzystuje tę tak zwaną „strategię” jako wymówkę, by nie podejmować odpowiednich działań zasłaniając się owym długoterminowym planem.

Kiedy jednak przyjrzymy się owemu planowi z bliska, szybko zauważymy, że grupa PGE zobowiązuje się do pozbycia się wszystkich aktywów węglowych i przekazania ich nowej spółce, która zostanie utworzona na bazie… PGE GiEK. Innymi słowy PGE GiEK jako podstawa tej nowej firmy utrzyma swoje elektrownie węglowe oraz kopalnie węgla, a nawet zyska kolejne. Wszystko to bez podania jakichkolwiek dat czy celów obniżenia emisji gazów cieplarnianych przez PGE GiEK. Sytuacja zatem się nie zmieni i dalej przyczyniać się będzie do kryzysu klimatycznego i zagrażać naszej przyszłości.

Podstawa prawna pozwu

Pozew bazuje na artykule 323 Prawa Ochrony Środowiska. W myśl powyższego artykułu tam, gdzie bezprawne oddziaływanie na środowisko zagraża lub narusza środowisko jako dobro wspólne, organizacja ekologiczna może wystąpić z roszczeniem o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i podjęcie środków zapobiegawczych – w szczególności przez zamontowanie instalacji lub urządzeń zabezpieczających przed zagrożeniem lub naruszeniem; w razie gdy jest to niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, może on żądać zaprzestania działalności powodującej to zagrożenie lub naruszenie. Owe środki zapobiegawcze, których możemy żądać, są niezwykle istotne i należy je stosować. W Polsce nie można zostać zwolnionym z powyższej odpowiedzialności poprzez przedstawienie zgodności działalności firmy z nakazem sądowym.

Nasze żądania
Belchatow-2

Jako organizacja ekologiczna żądamy

  • by firma wstrzymała wszelkie nowe inwestycje w węgiel kamienny lub brunatny,
  • opracowała i opublikowała strategię ograniczania emisji CO2 i innych gazów cieplarnianych, tak aby do roku 2030 mogła uzyskać zerową emisję netto z instalacji opalanych węglem kamiennym bądź brunatnym,
  • aby rzeczywiście wdrożyła ową strategię, uzyskując ww. cel najpóźniej do roku 2030.
Należy podkreślić, że Greenpeace nie żąda natychmiastowego zamknięcia wszystkich elektrowni węglowych w Polsce. Żądamy jasnego planu do 2030r., który zagwarantowałby czystą energię i zapobiegł dalszym emisjom gazów cieplarnianych przyczyniającym się do zmian klimatycznych.
Nasze argumenty
Flooding in Metro Manila

Pilna potrzeba osiągnięcia neutralności klimatycznej

Pilna potrzeba osiągnięcia neutralności klimatycznej została podkreślona w ostatnim raporcie IPCC “Climate change 2022, Impacts, Adaptation and Vulnerability. Summary for Policymakers”.W podsumowaniu dla decydentów czytamy: „Działania ograniczające ocieplenie klimatu do wartości bliskiej 1,5°C podejmowane w najbliższym czasie mogłyby trwale zniwelować związane ze zmianą klimatu przewidywane straty i zniszczenia w systemach ludzkich oraz ekosystemach, w porównaniu z wyższymi poziomami ocieplenia, ale nie są w stanie ich wszystkich wyeliminować”. Każdy musi wykonać swoją część pracy.

Protest in Madrid

Zgodność z porozumieniem paryskim

Scenariusze zgodne z porozumieniem paryskim dla Europy, a w szczególności dla Polski, tak jak ten opublikowany niedawno przez Climate Analytics, pokazują, że w miksie energetycznym w 2030 roku nie ma miejsca na węgiel. Z przeprowadzonej przez nas analizy wiemy, że w kwestii zamykania istniejących elektrowni węglowych w Polsce rok 2035 byłby scenariuszem business as usual, czyli może wydarzyć się bez dodatkowych ambicji i działań ze strony rządu lub spółek energetycznych. Innymi słowy prosząc o osiągnięcie zerowych emisji netto do roku 2030, co byłoby zgodne z nauką o klimacie, nie mówimy o nowej sytuacji, a jedynie o przyspieszeniu trwającego już procesu. Większość krajów europejskich ustanowiło już datę odejścia od węgla. Polska nadal tego nie zrobiła.

Protest on the PGE-owned Belchatow power-plant

Odpowiedzialność największych trucicieli

PGE GiEK jest bez wątpienia największym emitentem gazów cieplarnianych w Polsce i istotnym emitentem w skali Europy i świata. Jak dotąd PGE GiEK nie przedstawiła żadnych terminów na odejście od węgla w ramach swojego miksu energetycznego. Ogłoszona strategia PGE (firmy-matki) również nie zawiera owych dat. Plany PGE zakładają jedynie pozbycie się aktywów węglowych i przeniesienie ich do innej spółki, która – zgodnie z wiedzą na dzień dzisiejszy – zostanie utworzona na bazie PGE GiEK.

Najnowsze informacje

Sierpień 2022

Wiosną tego roku odbyła się pierwsza rozprawa sądowa w ramach największego procesu klimatycznego w historii Polski. Sąd zobowiązał na niej właściciela największych elektrowni węglowych w kraju do podjęcia decyzji w sprawie przygotowania strategii dekarbonizacji. Koncern PGE GiEK zdecydował, że takiej strategii nie przygotuje, zasłaniając się rządowym planem powołania Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Narodowego (NABE). Ma ona skupiać największe elektrownie węglowe jednak proces jej powstawania jest niejasny a z założenia NABE ma służyć jedynie przeniesieniu własności a nie klimatowi. Tym samym największy emitent w Polsce, należący do koncernu PGE, konsekwentnie ignoruje środowisko, trwający kryzys klimatyczny oraz przyszłości Polek i Polaków. To zmusza nas do kontynuowania walki o klimat w sądzie i nie tylko. Obecnie czekamy na wyznaczenie kolejnego terminu rozprawy.

18 maja 2022

18. maja 2022 r. odbyła się pierwsza rozprawa sądowa. W jej wyniku sędzia nakazał PGE GiEK zdecydować do 10. sierpnia 2022r., czy firma ma zamiar przygotować strategię odejścia od węgla. Jeśli tak, strategia taka powinna zostać opracowana do końca stycznia 2023 r. Greenpeace podniósł, że firma potrzebuje planu osiągnięcia zerowych emisji netto do roku 2030 w celu zaprzestania przyczyniania się do zmian klimatycznych. Jak dotąd firma nie podała żadnych dat ani celów redukcji swoich emisji i nie posiada strategii odejścia od węgla (również strategia grupy PGE nie odnosi się w żaden sposób do tej kwestii). Sąd dał PGE GiEK możliwość zadecydowania o tym, czy firma opracuje taką strategię odejścia od węgla. Sprawa sądowa została zawieszona. Sąd zadecyduje o kolejnych krokach wtedy, gdy PGE GiEK podejmie ww. decyzję do 10. sierpnia tego roku.

Jeśli masz pytania, skontaktuj się z nami!
Katarzyna Bilewska
Rzeczniczka prasowa Greenpeace Polska
katarzyna.bilewska@greenpeace.org
+48 500 236 211