STWÓRZMY PARK NARODOWY NA ODRZE!

Do Prezesa Rady Ministrów:

Szanowny Panie Premierze,

w związku z katastrofą ekologiczną, która w lipcu i sierpniu 2022 r. dotknęła rzekę Odrę, domagamy się pilnych działań, mających służyć odbudowie tego cennego ekosystemu rzecznego i zwracamy się do Pana z apelem o powołanie Parku Narodowego Doliny Dolnej Odry oraz podjęcie innych przedsięwzięć służących renaturyzacji tej wyjątkowej polskiej rzeki. Objęcie doliny dolnej Odry najwyższą formą ochrony byłoby zgodne z pańską obietnicą tworzenia nowych parków narodowych.

Dolny odcinek Odry to bodaj najcenniejszy przyrodniczo fragment tej wyjątkowej rzeki. Występuje tu przede wszystkim około 250 gatunków ptaków. Dla wielu z nich jest to obszar o kluczowym znaczeniu podczas sezonowych przelotów, kiedy ich zgrupowania w tym obszarze liczą dziesiątki tysięcy osobników. Dolna Odra to jedna z najważniejszych w kraju ostoi lęgowych bielika, gęgawy, kormorana, bąka, kani rudej, ohara, błotniaka stawowego, derkacza, żurawia, rybitwy rzecznej i czarnej oraz zimorodka. Dolna Odra to również dom wodniczki, która globalnie zagrożona jest wyginięciem. Poza ptakami żyją tu również liczne ssaki, gady, płazy, rzadkie bezkręgowce oraz ponad 400 gatunków roślin.

Oczywiście przyrodniczy obraz Dolnej Odry powinien zostać uzupełniony przez liczne gatunki ryb, jednak ich populacja została znacząco nadszarpnięta w wyniku katastrofy. Odbudowie ekosystemu i stworzeniu warunków najlepszych do ponownego pojawienia się tu ogromnej liczby leszczy, szczupaków, kleni, sumów, kiełbi, minogów rzecznych i miętusów, powinno być najmocniejszym argumentem za utworzeniem tu parku narodowego, zgodnie z ustawą o ochronie przyrody, park narodowy tworzy się bowiem w celu zachowania różnorodności biologicznej, ale także dla "odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin i zwierząt".

Poza niezaprzeczalnymi wartościami przyrodniczymi dolina dolnej Odry ma również bardzo wysokie walory krajobrazowe i kulturowe. Niezaprzeczalne jest piękno tutejszych starorzeczy, łąk, wzgórz morenowych i obszarów, na których człowiek gospodaruje w sposób ekstensywny, zgodny z naturą. To właśnie te krajobrazy czynią z Dolnej Odry miejsce wyjątkowe w skali całego kontynentu.

Jak widać dolina dolnej Odry z nawiązką spełnia ustawowe kryteria obszaru, na którym może zostać ustanowiony park narodowy, a ochronie powinna podlegać cała przyroda i walory krajobrazowe. Przypomnijmy, że ostatni park narodowy powstał w naszym kraju ponad 20 lat temu, a istniejące parki pokrywają niewiele więcej niż 1% powierzchni Polski. Objęcie terenu doliny dolnej Odry najwyższą formą ochrony byłoby doskonałym uzupełnieniem istniejącej sieci parków.

Byłaby to również najlepsza odpowiedź na kryzys przyrodniczy, w którym rzeka znalazła się w wyniku katastrofy latem 2022 r. Jak zwracają uwagę naukowcy, kluczem do zmniejszenia ryzyka podobnych katastrof w przyszłości, ale także do jej pełnej i zdrowej odbudowy, jest zadbanie o naturalność rzeki. Nie stopnie wodne, nie zbiorniki i regulacja biegu, a zakola, starorzecza, naturalne tereny zalewowe - to jest obecnie najlepsza rzecz, jaką możemy zrobić, by osłabiona Odra odżyła. Rzeki stanowią krwioobieg ekosystemów, których człowiek jest częścią. Musimy dbać o nie również dlatego, że bez zdrowych, żywych, naturalnych rzek, nasze życie będzie dużo trudniejsze.

Nie bez znaczenia dla naszego apelu ma fakt, że teren Międzyodrza, gdzie miałby zostać powołany park narodowy, jest tylko w znikomym stopniu wykorzystywany gospodarczo. Nie prowadzi się tam gospodarki leśnej, a większość terenu to tzw. nieużytki, a więc ewentualne koszty utworzenia tu parku, byłyby wielokrotnie mniejsze niż korzyści. Samorządy i mieszkańcy mogliby jedynie zyskać na ruchu turystycznym, który z pewnością nabrałby na znaczeniu po utworzeniu parku narodowego.

Warto przy okazji przypomnieć, że już na początku lat 90. ubiegłego wieku planowano utworzenie tu międzynarodowego, polsko-niemieckiego parku narodowego. Park powstał na razie jedynie po stronie niemieckiej, ale teraz jest czas, by Polska również objęła swoją drugą co do wielkości rzekę właściwą ochroną. Byłoby to korzystne nie tylko dla tutejszej przyrody, ale również dla ludzi mieszkających w dolinie Odry.

W obliczu katastrofy, z którą mieliśmy do czynienia w Odrze, jeszcze mocniej brzmią wypowiedziane 30 lat temu słowa profesora Michaela Succowa, który był jednym z twórców koncepcji transgranicznego parku narodowego na Odrze: „W czasie, kiedy stopień zagrożenia naszych naturalnych podstaw życia i zniszczenie środowiska osiągnęły nieznane nigdy dotąd rozmiary, projekt międzynarodowego parku w Dolinie Dolnej Odry jest oznaką nadziei co do właściwego obcowania z naturą, w interesie nie tylko samej przyrody, ale także w interesie ludzi, którzy z tej przyrody korzystają i w tej przyrodzie żyją".

W związku z tym zwracamy się do Pana z apelem o jak najszybsze przygotowanie - w porozumieniu ze stroną społeczną, samorządami i światem naukowym - ustawy, która pozwoli powołać Park Narodowy Doliny Dolnej Odry - dla dobra ludzi i przyrody, której jesteśmy częścią.